سبک در ترجمه و لزوم رعایت آن

هر نویسنده بر اساس هدفی که دارد از ساختارهای گرامری مختلف و اقلام واژگان گوناگون برای ایجاد تأثیرات خاص مورد نظر خود استفاده می­کند که به آن سبک می­گویند. منظور از سبک در واقع شیوه بیان متن زبان مبدأ است.

سبک یا شیوه بیان یک نویسنده با توجه به موضوع و مخاطب مورد نظر وی دارای ویژگی­های خاصی است به طوری که سبک یک داستان با سبک نگارش مقاله علمی متفاوت است و نویسنده بر اساس این دو عامل، شیوه خاصی را برای نگارش بر می­گزیند و در طول متن خود آن را رعایت می­کند.

رعایت سبک متن زبان مبدأ در ترجمه، یکی از اجبارات مترجم است و همانطور که نویسنده سبک خاصی را برگزیده و در نوشتن، موضوع و مخاطب متن خود را در نظر گرفته، مترجم نیز نمی­تواند در تغییر سبک اختیاری از خود داشته باشد زیرا چنین اختیاری به قربانی کردن سبک متن زبان مبدأ خواهد انجامید.

وظیفه مترجم آن است که انگیزه نویسنده و هدف او را از انتخاب این نوع سبک به دست آورد و آنگاه این مقصود را با آگاهی از هر دو زبان مبدأ و زبان مقصد و فرهنگ آنها به گونه­ای اثر بخش برگرداند.

طلاب گرامی باید توجه داشته باشند که در متون دینی نیز در آغاز هر ترجمه و قبل از شروع هر کار، باید برای به دست آوردن و مشخص کردن چگونگی سبک هر متن بکوشند و عناصر آن را تحلیل کنند که یافتن و رعایت سبک در ترجمه، خود مستلزم نوعی شناخت زبان است که از آگاهی و وقوف بر ظرایف آن زبان نشأت می­گیرد.

در تعیین سبک، دو عامل در دسترس مترجم قرار دارد که باید به آنها توجه کند:

1- واژه­های به کار رفته در متن 2- طرز قرار گرفتن آنها در کنار یکدیگر.

ذکر این نکته حائز اهمیت است که در انتقال سبک نویسنده در ترجمه متن، آنچه باید مد نظر قرار گیرد، نوع مخاطب است ، یعنی در عین حال که رعایت سبک نویسنده از الزامات یک ترجمه است اما مترجم می­تواند برای انتقال آن از دو شیوه بهره گیرد: تقلید و جایگزینی.

جایگزینی به معنای یافتن سبکی مشابه در زبان و ادبیات مقصد است و تقلید صرفاً تکرار ابزار صوری سبک اصلی است . اینکه مترجم از این دو طریق کدام را انتخاب کند بیشتر به نوع مخاطب بستگی دارد.

ممکن است مخاطب ویژگی سبک اصلی را درک نکند مگر اینکه تغییراتی در ترجمه به لحاظ سبک آن به وجود آید.­ ولی گاهی نیز خواننده به شکل سبک اصلی علاقه­مند است و یا قادر به درک آن می­باشد، که در این صورت سبک متن اصلی حفظ می­شود.

اصول ترجمه:

فن ترجمه همانند هر فن دیگری دارای قواعد و اصول مختص به خود است که پیروی از آنها برای انجام یک ترجمه کامل از هر جهت مطلوب و الزامی است.

البته باید خاطرنشان کرد که این اصول از نظر نویسندگان و مترجمان مختلف به گونه­های متفاوت در نظر گرفته شده اما روح کلی حاکم بر آنها تقریباً ثابت است.

اصول ترجمه را کلاً می­توان بر دو نوع تقسیم کرد:

•  اصول نظری
•  اصول عملی

• اصول نظری ترجمه بر مبنای نظریات اهل ترجمه استوار است و معمولاً شامل کلیه قواعد، روش ها و آگاهی­های مختص به ترجمه بوده شامل 4 اصل زیر است:
• اصل امانت: یکی از مهم­ترین اصولی که باید در انجام ترجمه رعایت شود این است که مطلب یا متنی که برای ترجمه در اختیار مترجم قرار می­گیرد، حکم امانت را دارد. مترجم نباید در آن دخل و تصرف­های بی­رویه یا خودسرانه و غیرضروری انجام دهد. او باید تنها پیام اصلی نویسنده را به بهترین وجه ممکن به زبان مقصد بیان کند و از افزودن یا کم کردن کلمات و جملاتی که ممکن است به متن اصلی لطمه وارد سازد، خودداری کند.

اصل امانت در ترجمه ایجاب می­کند که مترجم بتواند با ذوق سلیم و طبع لطیف خود متن زبان مبدأ را به زبان مقصد طوری برگرداند که خواننده متن:

• با جملات نامأنوس و دور از ذهن مواجه نشود.
• با کلمات نا متعارف روبه­رو نگردد.
• با ساختارهای عجیب و بیگانه همگام نشود.
• اصل دقت: رعایت این اصل موجب می­شود مترجم در چهارچوب واژه­ها عبارات و اصطلاحات، منظور و مقصود اصلی نویسنده را از پیام مبدأ استنباط کند و آن را بدون کمترین دخل و تصرف غیر لازم به زبان مقصد برگرداند.مترجم باید سعی کند با انتخاب بهترین معادل از کمترین لغزش­ها جلوگیری کند و دقت لازم را در انتخاب آنها به کار بندد. اما باید توجه نمود که مفهوم دقت مصداقش بسته به متن تفاوت می­کند؛ به طوریکه نوع دقتی که در ترجمه متون وحياني وعلوم ریاضی لازم است با متونی که با زبان طبیعی و خصوصیات مشترک بشری یا فرهنگی سروکار دارد، بیشتر است.
• اصل وفاداری: آن که مترجم نسبت به نویسنده زبان مبدأ وفادار باشد و پیام متن را بدون هیچ کم و کاست به زبان مقصد ترجمه کند.
• اصل صداقت: از آنجا که مترجم به منزله عامل و عنصر و وسیله ارتقا علمی و فرهنگی جامعه به­شمار می­رود وظیفه بسیار خطیری به عهده دارد و بایستی همواره در کار ترجمه با راستی و درستی عمل کند و از به کار بردن نکات و اصطلاحات انحرافی بپرهیزد و آنچه را نویسنده در نظر داشته است به طور کامل و صحیح بیان کرده و کوچکترین نظر خود را در متن نگنجاند.
• اصول عملی